Gerger İlçesi, sadece bir yolla Adıyaman'a bağlı bulunmaktadır. Malatya - Pütürge İlçesine yaz aylarında bağlantı sağlayan Atatürk ve Çamiçi - Cet – Pütürge’ye Bağlı Nohutlu Beldesi yolları köy hizmetleri ağında bulunmaktadır. Bu yollar kış aylarında tamamen ulaşıma kapanmaktadır. Bu yollardan har hangi birisinin tam olarak faaliyete geçirilmesi için, karayolları ağına alınması gerekmektedir. ÇİZELGE: 15’de gösterilen durum itibariyle, Gerger İlçesinin komşu İl ve İlçelerle yapılacak karayolu bağlantısı sayesinde İlçe ekonomisine ve gelişmesine büyük katkı sağlayacaktır. Bu nedenle; Gerger-Pütürge’yi bağlayan Atatürk yolunun karayolu ağına alınıp standart haline getirilmesini; Gerger- Geçitli Köyünden-Çermik –Diyarbakır bağlantısını sağlamak ve yada Gerger-Üçkaya-Taraksu mezrasından – Siverek-Şanlıurfa ve Siverek-Diyarbakır’a ulaşım bağlantısını sağlamak için feribot iskelesini yaptırılmasını ve bağlantı yollarının standart haline getirilmesi gereklidir. Gerger - Kahta karayolunun alt yapısının noksan olması nedeniyle bu yolda ulaşım sağlıklı olmamaktadır.
Adıyaman’ın kuzey-doğusunda yer alan Gerger, kuzeyde Malatya-Pötürge, doğuda Diyarbakır’ın Çüngüş ve Çermik İlçeleri ve Şanlıurfa'nın Siverek İlçesi, güneyde Kahta, batında Sincik ve Pötürge İlçeleri ile sınırlıdır.
İlçenin doğu ve güney sınırını Fırat Nehri üzerinde yapılan Atatürk Baraj gölü çizmektedir. Deniz seviyesinden yüksekliği 770 m olan Gerger tümüyle dağlık bir bölgede kurulmuş olup, Kürdek, Hacı bazı ve Kımıl önemli dağlarıdır.
Gerger İlçesinde bulunan yaylalar; Çet, Kürdek, Ovacık, Kımıl Dağı ve Beyaz çeşme yaylalarıdır. İlçe sınırlarında bulunan göller ise; Güngörmüş ve Gürgenli köylerin arasındaki kara göldür. İlçenin 5 km. uzaklığında Eskikent köyünün kuzeyinde Murfan mağaraları da bulunmaktadır.
Gerger'in eski tarihi ile ilgili kesin bilgiler bulunmamaktadır. İlçe sınırları içerisinde Aşağı Arsemeia, Borsauma, Juriopolis gibi antik yerleşim yerlerinin olduğundan söz edilmektedir. Tarih boyunca dağlık bir alanda yer alması ve ulaşım zorlukları nedeniyle istilalardan uzak kalmıştır. M.Ö. VI. yüzyılın ilk yarısında yaşayan Seleukos Kralı Arsemes, Fırat üzerinde aşağı Arsameia adlı bir kent kurmuştur. Bu kent Gerger Kalesi olarak halen bulunmaktadır. Aşağı Arsameia krallık zamanında kışlık kent olarak kullanılırdı.
Osmanlı Devleti döneminde, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kuruluşuna kadar Gerger, Harput Sancağına ( şimdiki Elazığ ili ) bağlıydı. Cumhuriyet dönemine Malatya - Pötürge İlçesine bağlı bir köy olarak giren Gerger 1954 yılında il olan Adıyaman’a bağlanmıştır.
İlçe ekonomisinde en ağırlıklı sektör tarımdır. İlçenin doğal yapısı dağlık ormanlık ve engebeli olduğundan tarımda kullanılan arazi azdır. Tarımda kullanılacak arazilerin büyük bir kısmı hububat tarımına ayrılmıştır. Dere ve çay kenarındaki düz ve az engebeli arazilerde sebze ve meyve ziraatı yapılmaktadır. İlçede tarımsal sanayii ürünü olarak tütün ve pamuk ekimi azda olsa yapılmaktadır.
Tarihi eser olarak günümüze en iyi şekilde Gerger kalesi gelmiştir. Çok sarp bir kaya üzerinde kurulan bu kale, ulaşım zorluğundan dolayı istilalardan uzak kalmıştır. Kale Roma döneminde inşa edilmiş, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde surlar, kale kapıları ve Tonozlu bazı yapılar eklenerek kullanılmıştır. Kalıntılarının büyük bölümü ayakta olan kaleye çıkışın güç olması nedeni ile turizm amaçlı kullanılamamaktadır.
Gerger kalesi, MÖ II.yüzyılda Kommagene Kralı Arsemes tarafından kurulmuştur. Kale, Kommagene Kralığının doğu sınırını oluşturmakta olup, Fırat nehri üzerindeki geçişlerin kontrol noktası durumundadır. Sarp kayalar üzerine, Aşağı Kale ve Yukarı Kale olmak üzere iki bölümde yapılan Kale, Kommagenelilerin ilk idare merkezi olup, ayni zamanda kutsal bir tapınak görevini de üstlenmiştir.
Üç girişi bulunan Yukarı Kale’nin 1. kapısı yakınında kayalardan oyulmuş merdivenler, koridorlar ve mezarlar bulunur. 3. kapı çevresinde Kral Samos ve torunu I.Antiochos tarafından yazdırılan 6 kitabe bulunmaktadır. Kalenin üst kısımlarında yapı temelleri, burçlar, alt kısımlarında su sarnıçları ve evlere ait kalıntılar bulunmaktadır. Aşağı kalede Orta Çağ’a ait İslam Yapı temelleri olduğu bilinmekle birlikte, kalıntıları iyi durumda değildir. Yine kayalardan oyulmuş merdiven ve koridorlar, su sarnıçlarına ait kalıntılar bu bölümde de bulunmaktadır.
Aşağı Kale’nin batı surlarına dışarıdan bakıldığında kayalara oyulmuş Kral Samos’a ait bir rölyefi görülmektedir. 4 m. yüksekliğindeki rölyefte Kral Samos tören giysileri üzerinde silahlarla kuşanmış ve sağ elini ileri doğru uzatmış olarak ayakta tasvir edilmiştir.
Tarihi:
İlçenin tarihi; İlin genel tarihine uygun bir karakter taşımakla birlikte coğrafi olarak dağlık bir alanda yer alması ve ulaşım zorlukları nedeniyle bazı farklılıklar gösterir.
Bazı kaynaklara göre M.Ö.VI.Yüzyılın ilk yarısında yaşayan Selevkos Kralı Arsemes, Fırat üzerinde aşağı ARSEMİA adlı bir kent kurmuştur. Bu kent Gerger Kalesi olarak halen bulunmaktadır. Aşağı ARSEMİA KOMMAGENE krallı, zamanında kışlık kent olarak kullanılırdı.
Bu bölge daha sonra Doğu ROMA (Bizans) İmparatorluğunun eline geçmiştir. Bu tarihlerde, halkın geneli Hristiyanlık dininin Gregoryan Mezhebine bağlı olup, Hicri 135 yılında Abbesi halifelerinden Ebu Cafer-el Mansur’un Adıyaman, Kahta ve Samsatla birlikte burayı da fethettiğini görmekteyiz. Bölge bu tarihten sonra İslamlaşmaya başlamıştır. Daha sonra Gerger ve çevresi Abbasilerin zayıflamasıyla HAMDANİLER’in sonra tekrar Bizansın eline geçmiştir. Selçuklular zamanında Gümüştekin 1066 yılında Hısn-ı Mansur’u ele geçirmiş fakat iç karışıklıklardan dolayı geri çekilmiştir.
Selçukluların bölgedeki hakimiyeti 1071 yılında Büyük Selçuklu İmparatoru ALPARSLAN’ın Bizans İmparatoru Romanos Diognes (Romen Diyojen)’i Malazgirt’te uğrattığı büyük yenilgiden sonra kesinleşmiştir.
Bölge, Selçukların yıkılmasından sonra Artukoğullarının eline, onlardan sonra da I. Haçlı Seferi münasebetiyle Haçlıların eline geçmiştir. Zengiler, Artuklular,Frank Kontluğu,Eyyubiler ve daha sonra da Anadolu Selçukluların eline geçmiştir. Baba İshak isyanı nedeniyle Türkiye Selçuklularının zor duruma düşmesini fırsat bilen Moğolların saldırıya geçmesiyle bu bölge de Moğol istilasına maruz kalıp Moğolların eline geçer.
Bu bölgenin daha sonra Memlukluların onlardan sonra da Timurluların eline geçtiğini görmekteyiz. Timurluların çekilmesinden sonra yörenin DULKADİROĞLULARI’nın eline geçtiğini ve uzun süre onların elinde olduğunu görüyoruz. 1515 Turnadağ savaşıyla yöre Osmanlıların eline geçmiştir.
Adıyaman İli ve İlçelerinin sonraki tarihi süreç içerisinde durumu şöyledir; Adıyaman, 1849 yılında sancak haline getirilen Diyarbakır’a bağlanmıştır. 1859 yılında Malatya Sancak olunca Gerger, Malatya’ya bağlanmıştır.
Cumhuriyet dönemine Malatya-Pütürge İlçesine bağlı köy olarak giren Gerger 1 Aralık 1954 yılında İl olan Adıyaman’a bağlanmıştır. İlçe merkezi 1954-1957 yılları arasında halen köy tüzel kişiliğine sahip Güngörmüş köyünde bulunuyorken. 25.06.1957 tarih ve 9642 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak 7022 Sayılı Kanunun uygulamasıyla 10 Şubat 1958 yılında İlçe merkezi Budaklı köyü ALDUŞ mezrasına (şimdiki Gerger İlçesi) nakil edilmiştir.
GERGER KALESİ
Gerger İlçesinin Oymaklı köyündeki kale, Roma döneminde inşa edilmiş, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde surlar, kale kapıları ve tonozlu yapı grupları eklenerek kullanılmıştır. Kalıntılarının büyük bölümü ayakta olan kale, çıkışın güç olması nedeni ile turizm amaçlı kullanılamamaktadır.
Fırat Nehri’nin batı yakasında yer alan Gerger kalesi, M.Ö. 2. yüzyılda Kommageneliler’in atası olan Arsemes tarafından kurulmuştur. Kale, Kommagene Krallığı’nın doğu sınırını oluşturmakta olup Fırat nehri üzerindeki geçişlerin kontrol noktası durumundadır. Sarp kayalar üzerine, Aşağı Kale ve Yukarı Kale olmak üzere iki bölümde inşa edilen Gerger Kalesi, Kommageneliler’in ilk idare merkezi durumunda olup, aynı zamanda kutsal bir tapınak görevini de üstlenmiştir.
Üç girişi bulunan Yukarı Kale'nin 1. kapısı yanında kayalardan oyulmuş merdivenler, koridorlar ve mezarlar bulunur. 3. kapı çevresinde Kral Samos ve torunu I. Antiochus tarafindan yazdırılan altı kitâbe bulunmaktadır. Kalenin üst kısımlarında yapı temelleri, burçlar; alt kısımlarında su sarnıçları ve evlere ait kalıntılar bulunmaktadır. Aşağı kalede Orta Çag'a ait İslam yapı temelleri olduğu bilinmekle birlikte, kalıntıları iyi durumda değildir. Yine kayalardan oyulmuş merdiven ve koridorlar, su sarnıçlarına ait kalıntılar bu bölümde de bulunmaktadır. Aşağı Kale'nin batı surlarına dışarıdan bakıldığında kayalara oyulmuş Kral Samos'a ait bir rölyef görülmektedir. Dört metre yüksekliğindeki rölyefte Kral Samos tören giysileri üzerinde silahlarla kuşanmış ve sağ elini ileri doğru uzatmış olarak ayakta tasvir edilmiştir.
Gerger İlçesinin Oymaklı Köyündeki kale Roma döneminde inşa edilmiş, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde surlar, kale kapıları ve Tonozlu yapı grupları eklenerek kullanılmıştır. Kalıntılarının büyük bölümü ayakta olan kaleye çıkışın güç olması nedeni ile turizm amaçlı kullanılamamaktadır.
Fırat Nehri batı yakasında yer alan Gerger kalesi, İÖ 2.yüzyılda Kommagenelilerin atası olan Arsemes tarafından kurulmuştur. Kale, Kommagene Kralığının doğu sınırını oluşturmakta olup Fırat nehri üzerindeki geçişlerin kontrol noktası durumundadır. Sarp kayalar üzerine, Aşağı Kale ve Yukarı Kale olmak üzere iki bölümde inşa edilen Gerger Kalesi, Kommagenelilerin ilk idare merkezi durumunda olup, ayni zamanda kutsal bir tapınak görevini de üstlenmiştir.
Üç girişi bulunan Yukarı Kale’nin 1. kapısı yakınında kayalardan oyulmuş merdivenler, koridorlar ve mezarlar bulunur. 3. kapı çevresinde Kral Samos ve torunu I.Antiochus tarafından yazdırılan 6 kitabe bulunmaktadır. Kalenin üst kısımlarında yapı temelleri, burçlar, alt kısımlarında su sarnıçları ve evlere ait kalıntılar bulunmaktadır. Aşağı kalede Orta Çağ’a ait İslam Yapı temelleri olduğu bilinmekle birlikte, kalıntıları iyi durumda değildir. Yine kayalardan oyulmuş merdiven ve koridorlar, su sarnıçlarına ait kalıntılar bu bölümde de bulunmaktadır. Aşağı Kale’nin bati surlarına dışarıdan bakıldığında kayalara oyulmuş Kral Samos’a ait bir rölyefi görülmektedir. 4 m. yüksekliğindeki rölyefte Kral Samos tören giysileri üzerinde silahlarla kuşanmış ve sağ elini ileri doğru uzatmış olarak ayakta tasvir edilmiştir.
İlin genel yüzölçümü 7.614 Km. olup, bunun 702 Km.si İlçemizi kapsamaktadır. Adıyaman’ın kuzeydoğusunda yer alan Gerger’ in kuzeyinde Malatya’ nın Pötürge ilçesi; doğusunda Diyarbakır’ ın Çüngüş ve Çermik ilçesi ve Şanlıurfa’ nın Siverek ilçesi; güneyinde Kahta; batısında Sincik İlçeleri ile sınırdır. İlçenin doğu ve güney sınırını Fırat Nehri üzerinde yapılan Atatürk Baraj Gölü çizmektedir.
Deniz seviyesinden yüksekliği 770 M.dir. İlçe, tümüyle dağlık bir bölgede kurulmuştur.En yüksek noktası Kımıl Dağı 2250 M. Yüksekliğindedir. Kürdek, Hacı Bazı ve Kımıl önemli dağlarıdır. Çet, Kürdek, Ovacık, Kımıl Dağı ve Beyaz Çeşme yaylaları ilçe sınırlarındadır. Ayrıca Güngörmüş ve Gürgenli Köyleri’ nin arasında Kara Göl isminde bir göl bulunmaktadır.
Gerger ilçesinde bulunan yaylalar Çet, Kürdek, Ovacık, Kımıl Dağı ve Beyaz Çeşme yaylalarıdır. İlçenin 5 km. uzağında Eskikent Köyü'nün kuzeyinde Murfan mağaraları da bulunmaktadır.
Gerger ilçesi; il merkezine 105 km. uzaklıkta ve ulaşım karayolu ile yapılmaktadır. Karayolu ağı ise; Adıyaman, Kahta, Narince, Gerger ve Gölyurt’ a kadar gitmektedir. Yol asfalttır. Gölyurt karayolu’ nun 18 Km. ‘si stabilizelidir.
İlçe sınırlarında bulunan önemli akarsular, başta Fırat nehri olmak üzere Demirtaş Çayı ile Çifthisar Çayıdır.
İklimi; kışları soğuk, yazları sıcak ve kuraktır. Bu özellikleri ile Akdeniz iklimi ve kara iklimine sahiptir.
KONUT:
İlçe ve köylerindeki hali hazır konutların büyük bölümü plansızdır. Çoğunlukla ahşap malzeme kullanılarak yapılmıştır. Betonarme binalar daha çok İlçe merkezinde olup, konutlar genellikle bir büyük misafir odası bir salon ve 2 odadan müteşekkildir.
İmar ve İskan Bakanlığınca İlçe merkezine 28 dairelik konut inşa edilmiş ve bu konutlarda memurlar oturmaktadır. Bunun dışında İlçe merkezinde lojman olarak Kaymakamlık lojmanı, Adliye personeline ait 6 dairelik , Özel İdare Müdürlüğüne ait 2 dairelik , İlçe Tarım Müdürlüğüne ait 6 dairelik lojman ve Sağlık teşkilatına ait 8 daire bulunmaktadır.
İŞ VE ÇALIŞMA HAYATI :
İlçenin çalışma hayatı tarım ve hayvancılığa bunun yanında çok azda olsa küçük esnaflık ve Devlet memurluğuna dayanmaktadır. Çiftçi ailesi ürettiği malı kendisi tüketmekte, İlçe merkezinde ve köylerde pazar kurulmamaktadır.
Gerger halkının %75'i ihtiyacını kendi üretimiyle sağlamaktadır, geriye kalan % 25’i ise gurbete çalışan aile fertleri tarafından gönderilen yardımlarla karşılamaktadır.Halk diğer ihtiyaçları için İlçe dışında çalışanların artırdığı parayla ihtiyaçlarını karşılamaktadır. İlçede açık ve gizli işsizlik oldukça fazladır. Genç nüfusun büyük kısmı işsizdir. İlçemiz ekonomisinde diğer konularda olduğu gibi hareketsizlik hakimdir. Üretim fazlası olmadığından, pazar için değil daha çok kendi aile ihtiyaçları için üretim yapılmaktadır. Pazar ekonomisine geçişi engelleyen faktörleri şöyle sıralamak mümkündür;
1- İlçe dağlık bir arazi bölgesinde kurulmuştur. Ova ve düz arazi yeterince yoktur. Bu nedenle fazla tarımsal ürün üretilmemektedir.
2- İlçenin başka yerlere ulaşım bağlantısı yok denilecek durumdadır.
3- İlçe sadece el sanatlarında bir gelişme hareketi içindedir.
4- Hayvancılık potansiyeli yeterli değildir. Hayvancılık potansiyelini engelleyen İlçenin %30'luk kısmının orman sahası olmasıdır.
5- Eğitim düzeyinin düşüklüğü yapılan çalışmalarda etkili sonuç alınmasını engellemektedir.
İlçe ekonomisinde en ağırlıklı sektör tarımdır. Küçük atölyeler dışında (Demirci,Elektrikçi,Kaynakçı...) sanayi kuruluşu yoktur.
İlçemizde Ziraat Bankası Şubesi, 23 S.S.Koop., su ürünleri kooperatifi, Esnaf ve Sanatkarlar derneği de bulunmaktadır. Fuar, sergi, panayır, vb. faaliyetler bulunmamaktadır.
İlçemize turizme dayalı ekonomik girdi hemen hemen hiç yoktur. Aslında turistik önemde birkaç yer olmasına karşılık özellikle yol sorununun halledilemeyişi potansiyel yaratılmasını engellemektedir.
İlçemizin güneyinde sarp kayalıklar üzerinde kurulu bulunan BERBER KALESİ, İlçemiz kuzeyinde KÜRDEK ve HACIBAZ dağ ve doğusundaki Eskikent köyü turistik önem taşımaktadır.
Nemrut Dağı'nın da İlçemize turistik yönden kazandırdığı hiç bir şey yoktur. Daha çok Kahta İlçesi bundan yararlanmaktadır.
TARIM :
İlçenin doğal yapısı dağlık ve engebeli olduğundan tarımda kullanılan arazi azdır. Tarımda kullanılacak arazilerin büyük bir kısmı hububat tarımına ayrılmıştır. Dere ve çay kenarındaki düz ve az engebeli arazilerde sebze ve meyve ziraatı yapılmaktadır.
İlçede hayvancılık potansiyeli de azdır. Coğrafi yapısı nedeniyle hayvancılık tarla ziraatından önde gitmektedir. Daha çok keçi beslenmektedir. Hayvancılık fenni koşullara uygun olarak yapılmamaktadır. İşletme tipinde değil aile hayvancılığı türündedir.
KÖYLERİ :
Açma,Ağaçlı,Aşağıdağlıca,Beşgöze,Beybostan,Budaklı,Burçaklı,Cevizpınar,Çamıçı,Çifthisar,Çobanpınarı,Dağdeviren,Dallarca,Demirtaş,Eskikent,Geçitli,Gölyurt-BucakMerkezi,Gönen,Gözpınar,Gümüşkaşık,Gündoğdu,Güngörmüş,Güzel Su,Kaşyazı,Kesertaş,Kılıç,Konacık,Korulu,Koşarlar,Köklüce,Kütüklü,Nakışlı,Onevler,Ortaca,Oymaklı,Saraycık,Seyitmahmut,Sutepe,Uçkaya,Yağmurlu,Yayladalı,Yenibardak,Yeşilyurt,Yukarıdağlıca
